ಸಮುದ್ರದೊಳಗಿನ ದ್ವಾರಕೆ- ಶ್ರೀಕೃಷ್ಣ ಸ್ಥಾಪಿಸಿದ್ದ ನಗರಿಯ ಕಥೆ

 ಶ್ರೀ ಕೃಷ್ಣ ಸ್ಥಾಪಿಸಿದ ನಗರ ದ್ವಾರಕೆ ಆವಿಷ್ಕಾರವು ಮಹಾಭಾರತದ ಐತಿಹಾಸಿಕ ಪ್ರಸ್ತುತತೆಯ ಬಗೆಗಿನ ಒಂದು ಪ್ರಮುಖ ಹೆಗ್ಗುರುತಾಗಿದೆ. ಅಲ್ಲದೆ ಕೃಷ್ಣನ ಕಾಲಗಣನೆಗೂ ಸಹ ಇದು ಆಧಾರವಾಗಿದೆ. ದ್ವಾರಕೆಯ ಅಸ್ತಿತ್ವದ ಬಗ್ಗೆ ಇತಿಹಾಸಕಾರರು ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸಿದ ಅನುಮಾನಗಳನ್ನು ಇದು ನಿವಾರಿಸಿದ್ದು  ವೈದಿಕ ಯುಗದಿಂದ ಇಂದಿನವರೆಗೂ ಭಾರತೀಯ ನಾಗರಿಕತೆಯ ನಿರಂತರತೆಯನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸುವ ಮೂಲಕ ಭಾರತೀಯ ಇತಿಹಾಸದ ಅಂತರವನ್ನು ಬಹಳವಾಗಿ ಕಡಿಮೆಗೊಳಿಸಿದೆ. ಈ ಆವಿಷ್ಕಾರವು 'ಡಾರ್ಕ್ ಏಜ್' ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ಎರಡನೇ ನಗರೀಕರಣದ ಬಗ್ಗೆ, ಧರ್ಮದ ಪುನರುಜ್ಜೀವನದ ಮೇಲೆ, ಕಡಲ ವ್ಯಾಪಾರವನ್ನು ಪುನರಾರಂಭಿಸುವುದರ ಮೇಲೆ ಮತ್ತು ಸಂಸ್ಕೃತ ಭಾಷೆಯ ಬಳಕೆ ಮತ್ತು ಮಾರ್ಪಾಡಾದ ಸಿಂಧೂ ಲಿಪಿಯ ಬಗ್ಗೆ ಮಹತ್ವದ ಬೆಳಕನ್ನು ಬೀರಿದೆ.

ಪ್ರಾಸಂಗಿಕವಾಗಿ, ನೀರೊಳಗಿನ ನಗರದ ಪರಿಶೋಧನೆಯಿಂದ ಸಮುದ್ರ ಮಟ್ಟದಲ್ಲಿನ ಬದಲಾವಣೆಗಳು ಮತ್ತು ಲೋಹಗಳು ಮತ್ತು ಮರದ ಮೇಲೆ ಸಮುದ್ರಪರಿಣಾಮಗಳ ಅಧ್ಯಯನಕ್ಕೆ ಉಪಯುಕ್ತವಾದ ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ದತ್ತಾಂಶಗಳು ಸಹ  ಸಿಕ್ಕಿದೆ. 

ಕೃಷ್ಣನ ಐತಿಹಾಸಿಕ ಅವಧಿ ಹಾಗೂ ಜೀವನದ ಕುರಿತಂತೆ ನೋಡುವ ಮುನ್ನ ಯಾದವ ಕುಲಕ್ಕಾಗಿ ಕೃಷ್ಣ ಸ್ಥಾಪಿಸಿದ್ದ ತಾನು ೧೦೫ ವರ್ಷ ಕಾಲ ಬದುಕಿ ಬಾಳಿದ್ದ ಈ ನಗರದ ವೈಭವ ಹೇಗಿತ್ತು ಎನ್ನುವುದನ್ನು ಐತಿಹಾಸಿಕ ದಾಖಲೆಗಳ ನೆರಳಿನಲ್ಲಿ ನೋಡೋಣ.

ದ್ವಾರಕೆ ಗುಜರಾತ್‌ನ ಜಾಮ್‌ನಗರ ಜಿಲ್ಲೆಯ ಕರಾವಳಿ ಪಟ್ಟಣ. ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕವಾಗಿ, ಆಧುನಿಕ ದ್ವಾರಕೆಯನ್ನು ಕೃಷ್ಣನ ನಗರಿ ಎಂದೇ ಗುರುತಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ.ಮಹಾಭಾರತದಲ್ಲಿ ಕೃಷ್ಣನ ನಗರವೆಂದು ಉಲ್ಲೇಖಿಸಲಾದ . ದ್ವಾರಕೆಯ ಮೊದಲ ಸ್ಪಷ್ಟ ಐತಿಹಾಸಿಕ ದಾಖಲೆಯು ಕ್ರಿ.ಶ.574  ಸಮಂತಾ ಸಿಂಹಡಿತ್ಯರ ಪಾಲಿಟಾನಾ ಫಲಕಗಳಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬರುತ್ತದೆ. ಈ ಶಾಸನವು ದ್ವಾರಕನನ್ನು ಸೌರಾಷ್ಟ್ರದ ಪಶ್ಚಿಮ ಕರಾವಳಿಯ ರಾಜಧಾನಿ ಎನ್ನುತ್ತದೆ. ಅಲ್ಲದೆ ಶ್ರೀ ಕೃಷ್ಣ ಇಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುತ್ತಿದ್ದರು ಎಂದು ಹೇಳುತ್ತದೆ.

ದ್ವಾರಕೆಯಲ್ಲಿ  ಮೊದಲ ಪುರಾತತ್ತ್ವ ಶಾಸ್ತ್ರದ ಉತ್ಖನನಗಳನ್ನು ಪುಣೆಯ ಡೆಕ್ಕನ್ ಕಾಲೇಜು ಮತ್ತು ಗುಜರಾತ್ ಸರ್ಕಾರದ ಪುರಾತತ್ವ ಇಲಾಖೆ 1963 ರಲ್ಲಿ ನಡೆಸಿತು. ಆರ್ಕಿಯಲಾಜಿಕಲ್ ಸರ್ವೆ ಆಫ್ ಇಂಡಿಯಾದ (ಎಎಸ್ಐ) ಸಾಗರ ಪುರಾತತ್ವ ಘಟಕ (ಎಂಎಯು) 1979 ರಲ್ಲಿ ಭಾರತದ ಅತ್ಯಂತ ಗೌರವಾನ್ವಿತ ಪುರಾತತ್ವಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞರಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬರಾದ ಡಾ.ಎಸ್. ಆರ್. ರಾವ್ಮೇಲ್ವಿಚಾರಣೆಯಲ್ಲಿ ಎರಡನೇ ಸುತ್ತಿನ ಉತ್ಖನನ ನಡೆಸಿತು. ನ್ಯಾಷನಲ್ ಇನ್‌ಸ್ಟಿಟ್ಯೂಟ್ ಆಫ್ ಓಷನೊಗ್ರಫಿಯ ಸಾಗರ ಪುರಾತತ್ವ ಘಟಕದ ಎಮೆರಿಟಸ್ ವಿಜ್ಞಾನಿ ರಾವ್ ಅವರು ಗುಜರಾತ್‌ನ ಬಂದರು ನಗರ ಲೋಥಾಲ್ ಸೇರಿದಂತೆ ಹೆಚ್ಚಿನ ಸಂಖ್ಯೆಯ ಹರಪ್ಪನ್ ತಾಣಗಳನ್ನು ಉತ್ಖನನ ಮಾಡಿದ್ದಾರೆ. ಅವರು ಕೆಂಪು ಮಡಿಕೆಯಂತಹಾ ಸಾಮಗ್ರಿ ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ಒಂದು ವಿಶಿಷ್ಟವಾದ ಕುಂಬಾರಿಕೆ  ವಸ್ತುಗಳನ್ನು ಪತ್ತೆ ಮಾಡಿದ್ದಾರೆ. ಹಾಗೂ  ಅದು 3,000 ವರ್ಷಗಳಿಗಿಂತಲೂ ಹಳೆಯದಾಗಿದೆ ಎಂದು ಗುರುತಿಸಿದರು. ಈ ಉತ್ಖನನಗಳ ಫಲಿತಾಂಶಗಳ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ, ಅರೇಬಿಯನ್ ಸಮುದ್ರದಲ್ಲಿ ಮುಳುಗಿದ ನಗರಕ್ಕಾಗಿ ಹುಡುಕಾಟವು 1981 ರಲ್ಲಿ ಪ್ರಾರಂಭವಾಯಿತು. ವಿಜ್ಞಾನಿಗಳು ಮತ್ತು ಪುರಾತತ್ತ್ವಜ್ಞರು ಈ ಸ್ಥಳದಲ್ಲಿ ನಿರಂತರವಾಗಿ 20 ವರ್ಷಗಳ ಕಾಲ ಕೆಲಸ ಮಾಡಿದ್ದಾರೆ.

ನೀರೊಳಗಿನ ಅನ್ವೇಷಣೆಯ ಯೋಜನೆಯನ್ನು 1984 ರಲ್ಲಿ ಅಂದಿನ ಪ್ರಧಾನ ಮಂತ್ರಿ ಮೂರು ವರ್ಷಗಳ ಅವಧಿಗೆ ಮಂಜೂರು ಮಾಡಿದ್ದರು.ಸಮುದ್ರದ ಕೆಳಗೆ ಉತ್ಖನನ ಮಾಡುವುದು ಕಠಿಣ ಮತ್ತು ಶ್ರಮದಾಯಕ ಕೆಲಸ. ಸಮುದ್ರವು ಹೆಚ್ಚು ಪ್ರತಿರೋಧವನ್ನು ಒಡ್ಡುತ್ತದೆ.ಕಡಿಮೆ ಉಬ್ಬರವಿಳಿತದ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ನವೆಂಬರ್ ಮತ್ತು ಫೆಬ್ರವರಿ ನಡುವೆ ಮಾತ್ರ ಉತ್ಖನನ ಸಾಧ್ಯ. ಸಮುದ್ರವು ಶಾಂತವಾಗಿರಬೇಕು.  ಮತ್ತು ಪ್ರಕಾಶಮಾನವಾದ ಸೂರ್ಯನ ಬೆಳಕು ಇರಬೇಕು. ಈ ಎಲ್ಲಾ ಅವಶ್ಯಕತೆಗಳು ಒಂದು ಋತುವಿನಲ್ಲಿ ಸಿಕ್ಕುವುದು ಅಪರೂಪ ಅಷ್ಟೆಲ್ಲಾ ಕಷ್ಟದ ಹೊರತಾಗಿ 1983 ಮತ್ತು 1990 ರ ನಡುವೆ, ಎಸ್.ಆರ್.ರಾವ್ ಅವರ ತಂಡವು ಮುಳುಗಿದ ನಗರದ ಅಸ್ತಿತ್ವವನ್ನು ದೃ ಢಪಡಿಸಿತ್ತು.

ಜನವರಿ 2007 ರಲ್ಲಿ, ಆರ್ಕಿಯಲಾಜಿಕಲ್ ಸರ್ವೆ ಆಫ್ ಇಂಡಿಯಾದ (ಎಎಸ್ಐ) ಅಂಡರ್ವಾಟರ್ ಆರ್ಕಿಯಾಲಜಿ ವಿಂಗ್ (ಯುಎಡಬ್ಲ್ಯೂ) ದ್ವಾರಕದಲ್ಲಿ ಮತ್ತೆ ಉತ್ಖನನ ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿತು. ಅರೇಬಿಯನ್ ಸಮುದ್ರದಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬರುವ ಪ್ರಾಚೀನ ನೀರೊಳಗಿನ ರಚನೆಗಳನ್ನು ಇನ್ನೂ ಗುರುತಿಸಲಾಗಿಲ್ಲ ಎಂದು ಯುಎಡಬ್ಲ್ಯೂನ ಅಧೀಕ್ಷಕ ಪುರಾತತ್ವಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞ ಅಲೋಕ್ ತ್ರಿಪಾಠಿ ಹೇಳಿದ್ದಾರೆ. "ಅವು ಯಾವುವು ಎಂಬುದನ್ನು ನಾವು ಕಂಡುಹಿಡಿಯಬೇಕಾಗಿದೆ. ಅವು ಗೋಡೆಯ ತುಂಡು ಅಥವಾ ದೇವಾಲಯಗಳ ಪಳಯುಳಿಕೆ ಎನ್ನಲು ನಾನು ಬಯಸುವುದಿಲ್ಲ. ಲ್ಲ. ಅವು ಕೆಲವು ನಗರದ ರಚನೆಯ ಭಾಗವಾಗಿದೆ" ಎಂದು ಸ್ವತಃ ತರಬೇತಿ ಪಡೆದ ಧುಮುಕುವವನಾದ ಡಾ. ತ್ರಿಪಾಠಿ ಹೇಳಿದರು. "ಸ್ಥಳದ ಪ್ರಾಚೀನತೆಯನ್ನು ಸಮಗ್ರ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಅಧ್ಯಯನ ಮಾಡಲು, ಭೂಮಿಯಲ್ಲಿ [ದ್ವಾರಕಾಧಿಶ್ ದೇವಸ್ಥಾನದ ಹತ್ತಿರ] ಮತ್ತು ಸಾಗರದಡಿಯಲ್ಲಿ ಎರಡೂ ಉತ್ಖನನಗಳನ್ನು ಏಕಕಾಲದಲ್ಲಿ ನಡೆಸಲಾಗುತ್ತಿದೆ ಆದ್ದರಿಂದ ಎರಡೂ ಸ್ಥಳಗಳಿಂದ  ಶೋಧನೆ ವೈಜ್ಞಾನಿಕವಾಗಿ ವಿಶ್ಲೇಷಿಸಬೇಕಿದೆ" ಅವರು ಹೇಲಿದ್ದಾರೆ.

ಕ್ಯಾಂಬೆ ಕೊಲ್ಲಿ ಸಂಶೋಧನೆ

2001 ರಲ್ಲಿ, ನ್ಯಾಷನಲ್ ಇನ್‌ಸ್ಟಿಟ್ಯೂಟ್ ಆಫ್ ಓಷನೊಗ್ರಫಿ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳನ್ನು ತೀರದಿಂದ ಏಳು ಮೈಲಿ ದೂರದಲ್ಲಿರುವ ಖಂಬತ್ ಕೊಲ್ಲಿಯಲ್ಲಿ ಮಾಲಿನ್ಯದ ಬಗ್ಗೆ ಸಮೀಕ್ಷೆ ನಡೆಸಲು ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರವು ನಿಯೋಜಿಸಿತು. ಸಮೀಕ್ಷೆಯ ಸಮಯದಲ್ಲಿ, ಅವರು ಐದು ಚದರ ಮೈಲಿಗಳಷ್ಟು ಮಣ್ಣಿನಿಂದ ಮತ್ತು ಮರಳಿನಿಂದ ಮುಚ್ಚಿದ ಕಲ್ಲುಗಳಿಂದ ಮಾಡಿದ ಕಟ್ಟಡಗಳನ್ನು ಕಂಡುಕೊಂಡರು ಇಟ್ಟಿಗೆಗಳು,  ಕಲಾಕೃತಿಗಳು ಮತ್ತು ತಾಮ್ರದ ನಾಣ್ಯಗಳನ್ನು ಸಹ ಪತ್ತೆ ಮಾಡಿದರು. ಈ ವಸ್ತುಗಳು  ಸುಮಾರು 3,600 ವರ್ಷಗಳಷ್ಟು ಪ್ರಾಚೀನವೆಂದು ವಿಜ್ಞಾನಿಗಳು  ಸಹ ಒಪ್ಪಿದ್ದಾರೆ. ಕಾರ್ಬನ್ ಡೇಟಿಂಗ್ ಗಾಗಿ ಕೆಲವು ಮಾದರಿಗಳನ್ನು ಮಣಿಪುರ ಮತ್ತು ಆಕ್ಸ್‌ಫರ್ಡ್ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯಕ್ಕೆ ಕಳುಹಿಸಲಾಗಿದೆ, ಮತ್ತು ಕೆಲವು ವಸ್ತುಗಳು 9000 ವರ್ಷಗಳಷ್ಟು ಹಳೆಯದು ಎಂದು ಕಂಡುಬಂದ ಕಾರಣ ಫಲಿತಾಂಶಗಳು ಹೆಚ್ಚಿನ ಅನುಮಾನವನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸಿದವು.

ಕ್ಯಾಂಬೆ ಕೊಲ್ಲಿಯಲ್ಲಿ ಪತ್ತೆಯಾಗಿದ್ದ ವಸ್ತುಗಳು ಅದೊಂದು  ಪುರಾತತ್ತ್ವ ಶಾಸ್ತ್ರದ ತಾಣವೆಂದು ಸಾಬೀತು ಮಾಡಿದೆ. ಇದು ಕ್ರಿ.ಪೂ 7500 ರ ಹಿಂದಿನದು ಮತ್ತು ಈ ಹಿಂದೆ ಹೇಳಲಾದ ಯಾವುದೇ ನಾಗರಿಕತೆಗೂ ಹಿಂದಿನದೆಂದು ಸಾಬೀತಾಗಿದೆ.

ದ್ವಾರಕಾ ಉತ್ಖನನ ಸ್ಥಳದಲ್ಲಿ ಸಂಶೋಧನೆಗಳು

ದ್ವಾರಕಾದ ಸಮುದ್ರ ಪುರಾತತ್ತ್ವ ಶಾಸ್ತ್ರದ ಪರಿಶೋಧನೆಗಳು ಹೆಚ್ಚಿನ ಸಂಖ್ಯೆಯ ಕಲ್ಲಿನ ರಚನೆಗಳನ್ನು ಬೆಳಕಿಗೆ ತಂದಿವೆ. ಅವು ಅರ್ಧವೃತ್ತಾಕಾರದ, ಆಯತಾಕಾರದ ಮತ್ತು ಚೌಕಾಕಾರದಲ್ಲಿದೆ.ಉಬ್ಬರವಿಳಿತದ ವಲಯದಿಂದ 6 ಮೀ ವರೆಗೆ ನೀರಿನ ಆಳದಲ್ಲಿ ಅವುಗಳು ಪತ್ತೆಯಾಗಿದೆ. ಯಾದೃಚ್ಚಿಕವಾಗಿ  ವಿಶಾಲವಾದ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಹರಡಿಕೊಂಡಿವೆ.  ಈ ರಚನೆಗಳಲ್ಲದೆ, ರಚನೆಗಳ ಉದ್ದಕ್ಕೂ ಮತ್ತು 6 ಮೀಟರ್ ನೀರಿನ ಆಳಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚಿನ ಸಂಖ್ಯೆಯ ಕಲ್ಲಿನ ಲಂಗರುಗಳನ್ನು ಪತ್ತೆ ಮಾಡಲಾಗಿದೆ. 

 ಈ ಸಂಶೋಧನೆಗಳು ದ್ವಾರಕಾ ಭಾರತದ ಪಶ್ಚಿಮ ಕರಾವಳಿಯಲ್ಲಿ ಈ ಹಿಂದೆ ಅತ್ಯಂತ ಕಾರ್ಯನಿರತ ಬಂದರು ಕೇಂದ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿತ್ತು ಎಂದು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ. ಸುತ್ತಮುತ್ತಲಿನ ತಾಣಗಳ ತುಲನಾತ್ಮಕ ಅಧ್ಯಯನವು ದ್ವಾರಕಾದ ರಚನೆಗಳ ದಿನಾಂಕವು ಐತಿಹಾಸಿಕ ಅವಧಿ ಮತ್ತು ಮಧ್ಯಕಾಲೀನ ಯುಗದ ನಡುವೆ ಇರಬಹುದು ಎಂದು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ. ಅವಶೇಷಗಳನ್ನು ಪೌರಾಣಿಕ ಹಾಗೂ ಮರೆಯಾದ ದ್ವಾರಕೆಯ ಅವಶೇಷಗಳೆಂದು ಸಹ ಒಪ್ಪಲಾಗಿದೆ.  ಇದು ಪ್ರಾಚೀನ ಹಿಂದೂ ಗ್ರಂಥಗಳ ಪ್ರಕಾರ ಕೃಷ್ಣನ ವಾಸಸ್ಥಾನವಾಗಿತ್ತು 

ನೀರೊಳಗಿನ ಉತ್ಖನನದಲ್ಲಿ ಹಲವು ರಚನೆಗಳು, ಇತರ ಪ್ರಾಚೀನ ವಸ್ತುಗಳು ಸಹ ಸಿಕ್ಕಿದ್ದು ಎಲ್ಲಾ ವಸ್ತುಗಳ ಛಾಯಾಚಿತ್ರಗಳನ್ನು ತೆಗೆದು ಪ್ರತಿ ಮಾಡಲಾಗಿದೆ. ರೇಖಾಚಿತ್ರಗಳೊಂದಿಗೆ ದಾಖಲಿಸಲಾಗಿದೆ. ನೀರೊಳಗೆ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸಬಲ್ಲ ಕ್ಯಾಮರಾಗಳ ಸಹಕಾರದಿಂದ ಛಾಯಾಚಿತ್ರ ತೆಗೆದರೆ ರೇಖಾಚಿತ್ರಗಳನ್ನು ಬೋರ್ಡ್‌ಗಳಲ್ಲಿ ರಚಿಸಲಾಗಿದೆ.  ಈ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ  ಬುರುಜುಗಳು, ಗೋಡೆಗಳು, ಕಂಬಗಳು ಮತ್ತು ತ್ರಿಕೋನ ಮತ್ತು ಆಯತಾಕಾರದ ಕಲ್ಲಿನ ಲಂಗರುಗಳಂತಹ ರಚನೆಗಳನ್ನು ಪತ್ತೆ ಮಾಡಲಾಗಿದೆ, ಧ್ವಜಕಟ್ಟೆಗೆ ಆಧಾರವಾಗಿರುವ ಅರೆ-ಗೋಳಾಕಾರದ ಏಕ-ರಂಧ್ರದ ಕಲ್ಲು, ಇತರೆ ಮಾದರಿಗಳು ಸಿಕ್ಕಿದೆ.

ಸಮುದ್ರದಳದಲ್ಲಿ ಪತ್ತೆಯಾದ ಮಾದರಿಗಳು

• ಬುರುಜುಗಳು, ಗೋಡೆಗಳು, ಕಂಬಗಳು ಮತ್ತು ತ್ರಿಕೋನ ಮತ್ತು ಆಯತಾಕಾರದ ಕಲ್ಲಿನ ಲಂಗರುಗಳಂತಹ ರಚನೆ
• ಧ್ವಜಕಟ್ಟೆಗೆ ಆಧಾರವಾಗಿರುವ ಅರೆ-ಗೋಳಾಕಾರದ ಏಕ-ರಂಧ್ರದ ಕಲ್ಲು.
• ಸರಿಯಾದ ಹಿಡಿತಕ್ಕಾಗಿ ಕಲ್ಲಿನ ಎಲ್-ಆಕಾರದ ಅಂಚುಗಳು ಮತ್ತು ಬುರುಜುಗಳ ಮೇಲೆ ವೇವ್ ಆಕ್ಷನ್(ತರಂಗಗಳ ಕ್ರಿಯೆಗಳ ಬಂಧಿಸುವಿಕೆಗೆ ಸಹಕಾರಿ) ರಚನೆ
• ಕ್ರಿ.ಪೂ 1500 ರ ಕಾಲದ ಮುದ್ರೆಗಳು, ಶಾಸನಗಳು.
• ಕ್ರಿ.ಪೂ 3528 ರವರೆಗಿನ ಪ್ರಾಚೀನವಾದ ಕುಂಬಾರಿಕೆ ವಸ್ತುಗಳು
• ಕಲ್ಲಿನ ಶಿಲ್ಪಗಳು, ಟೆರಾಕೋಟಾ ಮಣಿಗಳು, ಕಂಚು, ತಾಮ್ರ ಮತ್ತು ಕಬ್ಬಿಣದ ವಸ್ತುಗಳು.

ಇತ್ತೀಚಿನವರೆಗೂ ದ್ವಾರಕಾ ನಗರದ ಅಸ್ತಿತ್ವವು ದಂತಕಥೆಗಳ ವಿಷಯವಾಗಿತ್ತು. ಈಗ, ಅವಶೇಷಗಳು ನೀರಿನ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಪತ್ತೆಯಾಗಿವೆ, ಮತ್ತು ಅನೇಕ ಸುಳಿವುಗಳೊಂದಿಗೆ ಇದು ನಿಜಕ್ಕೂ ಪೌರಾಣಿಕ ದ್ವಾರಕಾ, ಭಗವಾನ್ ಕೃಷ್ಣನ ವಾಸಸ್ಥಳವಾಗಿದೆ ಎಂದು ಸಾಬೀತಾಗಿದೆ.

ಮಹಾಭಾರತದ ದ್ವಾರಕೆಯೊಂದಿಗೆ ದ್ವಾರಕೆಯ ಪರಿಶೋಧನಾ ಸ್ಥಳದ ಪರಸ್ಪರ ಸಂಬಂಧ

ಕೆಲವು ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆ, ಇದು ಕೃಷ್ಣನ ದ್ವಾರಕೆ ಎಂದು ಖಚಿತವೆ ಎಂದು ಕೇಳಲಾಗಿ ಸಂಶೋಧಕ ರಾವ್ "ನಾಮಫಲಕ ಮಾತ್ರವೇ ಕಾಣೆಯಾಗಿದೆ" ಎಂದು ಉತ್ತರಿಸಿದ್ದರು.

ದ್ವಾರಕೆಯನು ಆರು ಬ್ಲಾಕ್‌ಗಳಲ್ಲಿ ನಿರ್ಮಿಸಲಾಗಿದೆ, ಎರಡು ಬಲದಂಡೆಯಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ನಾಲ್ಕು ಎಡಭಾಗದಲ್ಲಿ. ಎಲ್ಲಾ ಆರು ವಲಯಗಳು ರಕ್ಷಣಾತ್ಮಕ ಗೋಡೆಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದು, ಮರಳುಗಲ್ಲಿನ ಕಲ್ಲುಗಳಿಂದ ನಿರ್ಮಿಸಲಾಗಿದೆ. ಇಲ್ಲಿಯವರೆಗೆ ಯಾವುದನ್ನು ಪತ್ತೆಹಚ್ಚಲಾಗಿದೆಯೋ ಅದು ಮಹಾಭಾರತದಲ್ಲಿ ದ್ವಾರಕೆಯ  ವಿವರಣೆಗೆ ಹೆಚ್ಚಿನ ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿ ಅನುರೂಪವಾಗಿದೆ. ಉದಾಹರಣೆಗೆ, ಆವರಣಗಳು ಪಠ್ಯಗಳ ಅಂತಃಪುರಗಳಿಗೆ  ಹೊಂದಿಕೆಯಾಗಬಹುದು. ಅಂತೆಯೇ, ಹೆಚ್ಚಿನ ಸಂಖ್ಯೆಯ ಕಲ್ಲು ಲಂಗರುಗಳು ಸಾಗರೋತ್ತರ ವ್ಯಾಪಾರವನ್ನು ಸೂಚಿಸುತ್ತವೆ. ದೊಡ್ಡ ಹಡಗುಗಳನ್ನು ಸಮುದ್ರಕ್ಕೆ ಲಂಗರು ಹಾಕಲಾಗಿತ್ತು, ಆದರೆ ಸಣ್ಣವುಗಳು ಗೋಮತಿಯ ಗೋದಾಮುಗಳ ಬಳಿ ಇದ್ದವು, ಅದರಲ್ಲಿ ಒಂದು ಭಾಗ ಮುಳುಗಿದೆ.

ಉತ್ಖನನ ಮಾಡಿದ ನಗರದ ವಿನ್ಯಾಸ, ವಿಸ್ತಾರ ಮತ್ತು ಕೋಟೆಯ ಗೋಡೆಗಳು ಮತ್ತು ಬುರುಜುಗಳ ಸ್ಥಳವು ಮಹಾಭಾರತದ ಮುನ್ನುಡಿಯಾದ ಹರಿವಂಶದಲ್ಲಿ ಉಲ್ಲೇಖಿಸಲಾದ ವಿವರಣೆಗಳಿಗೆ ಹೊಂದಿಕೆಯಾಗುತ್ತದೆ. ಹರಿವಂಶ ದ್ವಾರಕೆಯನ್ನು ಬಹುವಾಗಿ ನೀಡಿದೆ.  ಅದರ ಪ್ರಕಾರ ದ್ವಾರಕೆಯ ಪ್ರದೇಶವು 12 ಯೋಜನಗಳಷ್ಟಿತ್ತು. ಇದು ಮುಖ್ಯ ಭೂಭಾಗಕ್ಕೆ ಒಂದು ಪಟ್ಟಿಯಿಂದ ಸಂಪರ್ಕ ಹೊಂದಿತ್ತು, ಅದು ಈಗಲೂ ಕಡಿಮೆ ಉಬ್ಬರವಿಳಿತದ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಗೋಚರಿಸುತ್ತದೆ. ಉತ್ಖನನ ಮಾಡಿದ ನಗರವು ಅದೇ ಗಾತ್ರದಲ್ಲಿದೆ.

ಭದ್ರತಾ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗಳನ್ನು ವಿವರಿಸುವ ಹರಿವಂಶ, ಮುದ್ರೆಗಳು ಇದ್ದವು, ಅದಿಲ್ಲದೆ ನಗರಕ್ಕೆ ಪ್ರವೇಶಿಸಲು ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲ ಎಂದು ಉಲ್ಲೇಖಿಸಲಾಗಿದೆ. ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ವಿವರಣೆಯ ಮುದ್ರೆಗಳು ಸಮುದ್ರತಳದಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬಂದಿವೆ. ವಿಷ್ಣುವಿನ ಕಲ್ಲಿನ ಚಿತ್ರ, ಚೆರ್ಟ್ ಬ್ಲೇಡ್ಗಳು ಮತ್ತು ಕುಂಬಾರಿಕೆ ವಸ್ತುಗಳು ಎಲ್ಲವೂ ವಶಕ್ಕೆ ಪಡೆಯಲಾಗಿರುವ ವಸ್ತುಗಳ ಭಾಗವಾಗಿದೆ. ಮಹಾಭಾರತದಲ್ಲಿ ದೊರೆತ ವಿವರಗಳಿಗೆ ಹೋಲುವ ಶಾಸನಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಕೆಲ ನಾಣ್ಯಗಳೂ ಸಹ ಸಾಗರದ ಉತ್ಖನನಗಳ ವೇಳೆ ಸಿಕ್ಕಿದೆ.

ಮೊದಲ ದ್ವಾರಕಾದ ಪಟ್ಟಣ ಯೋಜನೆಯನ್ನು ವಿವರಿಸುತ್ತಾ, ರಾವ್ ಅವರ ಪ್ರಸ್ತಾಪ ಹೀಗಿದೆ-  "ಎರಡು ಕೋಟೆ ಗೋಡೆಗಳಿದ್ದವು. ಒಂದು ಕೆಳ ಟೆರೇಸ್‌ನಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ಇನ್ನೊಂದು ಮಧ್ಯದ ಟೆರೇಸ್‌ನಲ್ಲಿತ್ತು. ಪೂರ್ವ ತೀರದಲ್ಲಿ 4 ಕಿ.ಮೀ ಉದ್ದದ ಗೋಡೆಗಳು ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ನಾಶವಾಗಿದೆ. ಕೆಳಗಿನ ಟೆರೇಸ್‌ನ ಗೋಡೆಗಳು ಬೃಹತ್,  ಮರಳುಗಲ್ಲಿನ ಬ್ಲಾಕ್‌ಗಳಿಂದ ಕೂಡಿದ್ದು, ಮೇಲಿನ ಟೆರೇಸ್‌ನ ಕಲ್ಲುಮಣ್ಣುಗಳಿಂದ ಕೂಡಿದೆ. ಆವರಣದೊಳಗೆ ಸಣ್ಣ ಗಾತ್ರದ ಕಲ್ಲುಗಳಿಂದ ನಿರ್ಮಿಸಲಾದ ಮನೆಗಳು ಮತ್ತು ಇತರ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಕಟ್ಟಡಗಳು ನಾಶವಾಗಿದ್ದು ಅವಶೇಷಗಳಿದೆ. ಕೆಲವು  ಅತಿಕ್ರಮಣದಿಂದ ನೆಲಸಮವಾಗಿದೆ. 

ಈ ರಚನೆಗಳು 7 ರಿಂದ 10 ಮೀಟರ್ ಆಳದಲ್ಲಿ, ಪ್ರಸ್ತುತ ಸರಾಸರಿ ಸಮುದ್ರ ಮಟ್ಟಕ್ಕಿಂತ ಕೆಳಗಿವೆ, ಇದು ಕಳೆದ 3,600 ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ಸಮುದ್ರ ಮಟ್ಟದಲ್ಲಿ 10 ಮೀಟರ್ ಏರಿಕೆಯನ್ನು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ. " ನಗರವನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸುವ ಸಲುವಾಗಿ ಮಹಾಭಾರತದಲ್ಲಿ ಉಲ್ಲೇಖಿಸಲಾಗಿರುವ ಸಮುದ್ರರಾಜನಿಂದ ಭೂಮಿಯನ್ನು ಪಡೆದಿರುವದಕ್ಕೂ ಇದು ಸಾಕ್ಷಿಯಾಗಿದೆ.

ಮಹಾಭಾರತ, ಹರಿವಂಶ, ಮತ್ಸ್ಯ ಮತ್ತು ವಾಯು ಪುರಾಣಗಳಲ್ಲಿ (ಸಂಸ್ಕೃತ ಗ್ರಂಥಗಳು) ಉಲ್ಲೇಖಿಸಲಾದ ಕ್ರಿ.ಪೂ. ದ್ವಿತೋಯ ಸಹಸ್ರಮಾನದ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ದ್ವಾರಕೆ ಅಸ್ತಿತ್ವ ಮತ್ತು ಅದರ ಮುಳುಗುವಿಕೆ ಒಂದು ಸತ್ಯವೇ ಆಗಿದ್ದು ಅದೆಂದೂ ಕಲ್ಪನೆಯಲ್ಲ ಎಂದು ಸಮುದ್ರ ಪುರಾತತ್ವಶಾಸ್ತ್ರವು ಸಾಬೀತುಪಡಿಸಿದೆ. ಮುಳುಗಿದ ನಗರ ನಿಜಕ್ಕೂ ಪೌರಾಣಿಕ ದ್ವಾರಕೆಯೇ ಎಂಬುದಕ್ಕೆ ಪುರಾವೆಯಾಗಿ ಪುರಾತತ್ತ್ವಜ್ಞರು  ಒಪ್ಪಿಕೊಳ್ಳುವ ಆಧಾರಗಳು  ಮಹಾಭಾರತ ಏನೆಂಬುದನ್ನು ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಲು ಬಹಳ ಮಹತ್ವದ್ದಾಗಿದೆ. ಇದು ಕೇವಲ ಪುರಾಣ ಮತ್ತು ದಂತಕಥೆಗಳ ಪುಸ್ತಕವಾಗುವುದಿಲ್ಲ, ಆದರೆ ವಾಸ್ತವವಾಗಿ ಅವು ನಮ್ಮ ಪೂರ್ವಜರ ಇತಿಹಾಸ ಹೇಳುವ ಕೃತಿಯಾಗಿರಲಿದೆ.

ಹರಿವಂಶ ಪುರಾಣದಲ್ಲಿ ದ್ವಾರಕೆಯ ವಿವರಣೆಯೊಂದಿಗೆ ಉತ್ಖನನ ರಚನೆಗಳು ಮತ್ತು ಕಲಾಕೃತಿಗಳ ನಡುವಿನ ಪರಸ್ಪರ ಸಂಬಂಧ ಮತ್ತು ಕಲಾಕೃತಿಗಳ ಕಾರ್ಬನ್  ಡೇಟಿಂಗ್ ಕ್ರಿ.ಪೂ.3500 ಎಂದು ದಾಖಲಾಗುತ್ತದೆ. ಇದರ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ  ಅನೇಕ ಖಗೋಳಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞ ವಿಶ್ಲೇಷಕರು ಮಹಾಭಾರತ ಯುದ್ಧದ ಅವಧಿ ಮತ್ತು ಮುಳುಗುವಿಕೆಯ ಅವಧಿ ಎಂದು ತೀರ್ಮಾನಿಸಿದ್ದಾರೆ. ದ್ವಾರಕೆಯು ಬೇಟ್  ದ್ವಾರಕಾ ಬಳಿ ಉತ್ಖನನ ಮಾಡಿದ ಸ್ಥಳವು ದ್ವಾರಕೆಯ  ಶಾಸಾಬದ್ದದ್ದನಗರ ಎಂದು ತೀರ್ಮಾನಿಸುವುದು ಹೆಚ್ಚು ಸಮಂಜಸವಾಗಿದೆ.

ಖಂಬತ್ ಕೊಲ್ಲಿಯಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಎರಡನೇ ಪರಿಶೋಧನೆಯ ಆವಿಷ್ಕಾರವು ದ್ವಾರಕೆಯು ಮಾತ್ರವಲ್ಲ ಅನೇಕ ನಗರಗಳು ಮುಳುಗಿದ್ದವೆಂದೂ ಸಾಬೀತು ಪಡಿಸಿದೆ. ಹೆಚ್ಚಿನ ಪ್ರದೇಶಗಳು ಶತಮಾನಗಳಿಂದ ಸಮುದ್ರದಿಂದ ಆಕ್ರ್ಮನಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ. ಅವು ಕ್ರಿ.ಪೂ. 7500ರವರೆಗೂ ನಮ್ಮನ್ನು ಕೊಂಡೊಯ್ಯುತ್ತದೆ. ಪ್ರಾಚೀನ ಭಾರತೀಯ ನಾಗರಿಕತೆಯು 9000 ಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ವರ್ಷಗಳಷ್ಟು ಹಿಂದಿರುವುದನ್ನು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ 

...ಮುಂದುವರಿಯುವುದು